२. अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको शिक्षा
आज नेपाली सर्वहारा श्रमजीवी वर्गको अग्रदस्ता एकीकृत नेकपा
(माओवादी) कसरी क्रान्तिकारी पार्टीमा गुणात्मक ढंगले विकसित भयो र त्यसको विपरीत एमाले कसरी प्रतिक्रान्तिकारी बन्न पुग्यो, यो कुरा बुझ्नका लागि अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनका समृद्ध ऐतिहासिक अनुभव र तथ्यहरूमा आधारित भएर अर्थात्, दुई गुणात्मक ढंगले भिन्न सिद्धान्त माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारको विकास र शास्त्रीयसंशोधनवाद–आधुनिक संशोधनवादको प्रतिक्रियावादमा पतनको सारतत्वमाथि ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ ।
माक्र्सवाद सर्वहारा क्रान्तिको वैज्ञानिक सिद्धान्त हो । यसका तीन संघटक अंग छन् । ती हुन्– दर्शन, राजनीतिक अर्थशास्त्र र समाजवाद । माक्र्सवादको दर्शन द्वन्द्वात्मक एवं ऐतिहासिक भौतिकवाद हो । मानवजातिको इतिहासको विकास प्रक्रियाको आर्थिक नियमहरूको भौतिकवादी अध्ययन गर्ने विज्ञानको नाम राजनीतिक अर्थशास्त्र हो । समाजवादअन्तर्गत वर्ग, वर्गसंघर्ष, पार्टी, राज्यसत्ता, सर्वहारा अधिनायकत्व र ती सबैको विलुप्तीको वैज्ञानिक अध्ययन गरिन्छ । सर्वहारा क्रान्तिको यो वैज्ञानिक सिद्धान्त तमाम प्रकारका आदर्शवाद, अधिभूतवाद र कल्पनावादका विरुद्ध खडा छ । यो वैज्ञानिक सिद्धान्तसँग सामना गर्नसक्ने क्षमता आज कसैसँग छैन । यो वैज्ञानिक र गतिशील सिद्धान्त भएकोले आज यो माक्र्सवाद–लेनिनवाद र माओवाद÷विचारधाराका रूपमा विकसित भएको छ । यहाँनेर बुझ्नैपर्ने कुरा के हो भने, माक्र्सवादको संशोधन, अपव्याख्या र पुनर्विचार गर्नु संशोधनवाद हो । माक्र्सवादको सैद्धान्तिक विजयको कारण आफ्नो पृथक अस्तित्व धान्न असमर्थ तमाम प्रकारका अवसरवादी तथा काल्पनिक समाजवादी धाराहरू माक्र्सवादको वैज्ञानिक धाराभित्र जब घुस्न पुग्दछन, त्यो बेला संशोधनवादको जन्म हुन्छ । माक्र्सवादको जन्मको लगत्तै प्रुधोंजस्ता अवसरवादीहरूको जन्म भएको हो । माक्र्सवादलाई पुरानो भइसकेको ‘जडसूत्रवादी’ सिद्धान्त बताउँदै यसको संशोधन र पुनर्विचारको प्रस्थापना पेश गर्ने पहिलो व्यक्ति वर्नस्टाइन हो । अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनमा संशोधनवादका दक्षिणपन्थी, उग्रपन्थी एवं मध्यपन्थी रूपहरू विभिन्न कालखण्डमा देखापर्दै आएका छन् र यिनमा दक्षिणपन्थी संशोधनवाद नै अधिक विकृतिपूर्ण एवं खतरनाक रही आएको छ । संशोधनवादको शास्त्रीय संशोधनवाद आधुनिक संशोधनवाद–प्रतिक्रान्तिको बाटो हुँदै प्रतिक्रियावादका रूपमा पतन हुन पुगेको छ । यो संशोधनवाद अन्तर्राष्ट्रिय परिघटना हो । यसको जन्म आधुनिक समाजको वर्गीय परिवेशमा हुन्छ । हरेक देशमा क्रान्तिका विशेषतासँगै संशोधनवादले पनि आफ्ना विशिष्टताहरू जाहेर गर्ने गर्छ । सामाजिक र सैद्धान्तिक विशेषताहरूसहित संशोधनवादको जन्म हुने गर्दछ ।
ऐतिहासिक तथ्यहरूले के पुष्टि गरेका छन् भने, संशोधनवादको सामाजिक स्रोत निम्नपूँजीवाद, पूँजीवाद र साम्राज्यवाद हो । संशोधनवादको साम्राज्यवादसँग घनिष्ठ सम्बन्ध रहँदै आएको छ । साम्राज्यवादको जन्म इङ्ल्याण्डबाट भएको थियो । जब साम्राज्यवाद अन्य देशहरूमा फैलदै गयो, त्यसको प्रभावको कारण ती देशहरूमा पनि संशोधनवाद फैलिन पुग्यो । जर्मनीको लासाल र लासालवादीहरूमा पनि अनेकौं अवसरवादी विकृतिहरू पैदा हुँदै गएको कुराबारे माक्र्स–एंगेल्सले उद्घाटित गर्नुभएको छ । सैद्धान्तिक दृष्टिले हेर्दा संशोधनवादको वैचारिक स्रोत निम्न पूँजीवाद, पूँजीवाद र साम्राज्यवादी विचारधारा नै हो । संशोधनवादले माक्र्सवादका संघटक अंगको बारेमा दर्शन, राजनीति र समाजवाद तीनवटै संघटक अंगलाई संशोधित एवं विकृत पार्दै आउने काम गरेको छ । दर्शनका क्षेत्रमा काष्टवाद, प्रत्यक्षवाद, अनुभववाद, व्यवहारिकतावाद, संकल्पवाद, भँडुवा, विकासवाद र नानाथरिका विचारपन्थी सारसंग्रहवादलाई आत्मसात गर्दै आएको छ । द्वन्द्वात्मक एवं ऐतिहासिक भौतिकवादका विरुद्ध यसले अधिभूतवाद र आदर्शवादको पक्षपोषण गर्दछ । राजनीतिक अर्थशास्त्रको क्षेत्रमा पूँजीवादी संकट तथा मूल्यसिद्धान्तको विरोध गर्नु, साम्राज्यवादलाई प्रगतिशील देख्नु, नियोजित अर्थतन्त्रका विरुद्ध अराजक स्वतःस्फूर्ततावादी उत्पादक शक्तिको सिद्धान्त अँगाल्नु, यसका मूलभूत सिद्धान्त हुन् । समाजवादको क्षेत्रमा यसले वर्गसंघर्ष, सर्वहारा अधिनायकत्व र हिंसापूर्ण क्रान्तिको सिद्धान्तका विरुद्ध वर्गसमन्वय, पूँजीवादी अधिनायकत्व र शान्तिपूर्ण संक्रमणको सिद्धान्त अवलम्वन गर्दछ र, मजदूर आन्दोलनलाई सुधारवादी, संसदवादी भासमा फसाउनु यसका मूल विशेषता हुन् ।
हामीले प्राप्त गरेको ज्ञान के हो भने, अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको इतिहासमा सर्वहारा क्रान्तिको सिद्धान्तको विकास जसरी माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारधाराका तीन गुणात्मक चरणमा भएको छ । त्यसरी नै संशोधनवाद पनि शास्त्रीय संशोधनवाद–आधुनिक संशोधनवाद–प्रतिक्रियावादका रूपमा विकृत हुन पुगेको छ । सर्वहारा क्रान्तिको विकास वर्गदुश्मनहरू, उनीहरूको विचारधारा, तमाम अराजकतावादी तथा अवसरवादीहरू र संशोधनवादीहरूका विरुद्धको भीषण वर्गसंघर्ष, अन्तरसंघर्ष र दुईलाइन संघर्षका बीचबाट निकै जटिल, संगीन र ओजपूर्ण रहेको छ ।
माक्र्सवाद इतिहास–विज्ञानको महान खोज थियो । वर्गसंघर्षको सर्वहारा अधिनायकत्वमा विकास र साम्यवादको स्थापना त्यस खोजको केन्द्रीय कडी सर्वहारा वर्गको अधिनायकत्व थियो । अराजकतावादीहरूले माक्र्सवादको त्यसै केन्द्रीय कडीमाथि प्रहार गरेका थिए । लासालवादीहरूको जोड त्यसै केन्द्रीय कडीका विरुद्ध ‘स्वतन्त्र राज्य’ को पक्ष पोषण गर्नु र स्वतन्त्रता, समानता, न्याय तथा भातृत्वका पूँजीवादी नारालाई अलंकृत गर्नु थियो । त्यसका निम्ति लासालवादीहरूले पार्टीमा विजातीय तत्वहरूलाई भर्ने र पार्टीको वैचारिक बन्ध्याकरण गर्ने कुरामा पूरा जोड दिएका थिए । माक्र्स–एंगेल्सले ती सबका विरुद्ध लड्दै माक्र्सवादी सिद्धान्त, रणनीति तथा कार्यनीति र त्यसको सम्वाहक पार्टीलाई समेत स्थापित गर्नुभएको थियो । दोस्रो अन्तर्राष्ट्रियकालमा वर्नस्टिनले तमाम काल्पनिक तथा अवसरवादी विचारहरूलाई समेट्दै तथा वर्गसंघर्ष, सर्वहारा अधिनायकत्व र हिंसापूर्ण क्रान्तिको सिद्धान्तका विरुद्ध वर्गसमन्वय, बालिग मताधिकार, पूँजीवादी अधिनायकत्व र शान्तिपूर्ण संक्रमणको सिद्धान्तको वकालत गर्दै शास्त्रीय संशोधनवादको जग बसालेको थियो । यस अवधिमा अर्थवाद, मेन्सेविकवाद, विसर्जनवाद, काउत्स्कीवादलगायतका संशोधनवादका विविध रूपहरू प्रकट भएका थिए । गद्दार काउत्स्कीले वर्नस्टाइनको पदानुसरण गर्दै सर्वहारा अधिनायकत्व र बल प्रयोगको सिद्धान्तका विरुद्ध ‘शुद्ध जनवाद’को पक्षपोषण गरेको थियो र उसले साम्राज्यवादलाई प्रगतिशीलसमेत बताएको थियो ।
आधुनिक संशोधनवादको सूत्रपात मुख्यतः ख्रुश्चोभबाट भयो । उसले सम्पूर्ण जनताको पार्टी, सम्पूर्ण जनताको राज्य र शान्तिपूर्ण संक्रमणको सिद्धान्त अवलम्वन गर्दै तथा वर्गसंघर्ष, सर्वहारावर्गको अधिनायकत्व र सशस्त्र संघर्षका विरुद्ध भीषण हमला बोल्दै रुसमा पूँजीवादको स्थापना ग¥यो । खु्रश्चोभदेखि मिखाइल गोर्भाचोभसम्म आउँदा आधुनिक संशोधनवाद सामाजिक फाँसीवादका रूपमा गिर्न पुग्यो । पछिल्लो अवधिमा आउँदा क. माओत्सेतुङले एकातिर अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको गहन अध्ययन र अर्कोतिर स्वयम् चीनमै जटिल बन्दै गइरहेको पूँजीवादको पुनस्र्थापना रोक्नका लागि सर्वहारा अधिनायकत्वअन्तर्गत निरन्तर क्रान्ति जारी राख्ने सिद्धान्त प्रतिपादन गरी महान १० वर्षे साँस्कृतिक क्रान्ति सञ्चालन गर्नुभयो । चीनको नयाँ जनवादी क्रान्तिदेखि आजसम्म आइपुग्दा दर्शन, राजनीतिक अर्थशास्त्र र समाजवाद तीनवटै क्षेत्रमा माक्र्सवाद–लेनिनवादको तेस्रो गुणात्मक शिखरका रूपमा माओवाद÷विचारधाराको विकास भयो । अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलन यसरी माक्र्सवाद र संशोधनवादको भीषण द्वन्द्वको बीचबाट गुज्रदै आउँदा क्रान्ति र प्रतिक्रान्तिका जित र हारका अनेकौँ घटनाहरू घटिसकेका छन् । सारा संशोधनवादीहरूले क्रान्तिकारीहरूलाई उग्रवादी, आतंकवादी,जडसूत्रवादी, आदि भनेर बदनाम मात्र गरेका छैनन्, भीषण भौतिक हमलासम्म गर्न पुगेका छन् । वास्तवमा संशोधनवादीहरू वर्नस्टाइन, काउत्स्की र खु्रश्चोभभन्दा पनि अझै तल गिरेर ठाडै संसदीय प्रजातन्त्र, पूँजीवादी संसद र बहुलवादलाई आदर्श मान्दै युरो कम्युनिज्मको पतीत सिद्धान्तसम्म अँगाल्न पुगेका छन् र आज संशोधनवाद नांगो पूँजीवादमा समेत गिर्न पुगेको छ ।
हामीले सञ्चालन गर्दै आएको वर्गसंघर्ष, अन्तरसंघर्ष, दुई लाइनको संघर्ष, अध्ययन र अनुभवबाट के निष्कर्षमा पुग्न सकिन्छ भने, अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनभित्रको माक्र्सवाद र संशोधनवादबीचको यो भीषण लडाइँ आज आएर एकातिर माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारधारा र अर्कोतिर, शास्त्रीय संशोधनवाद–आधुनिक संशोधनवाद–प्रतिक्रियावादबीचको लडाइँ अभिव्यक्त हुन पुगेको छ । यो एकातिर अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको माक्र्सवाद र संशोधनवादका बीचको लामो ऐतिहासिक लडाइँका समृद्ध अनुभव एवं शिक्षाको सार हो भने, अर्कोतिर त्यस लडाइँको माक्र्सवाद र प्रतिक्रियावाद बीचको लडाइमा रूपान्तरणको द्योतक पनि हो । यसरी आज माक्र्सवाद र संशोधनवादबीचको संघर्ष सारमा भन्नुपर्दा माओवाद÷विचारधारा र प्रतिक्रियावादबीचको भीषण संघर्षमा बदलिन पुगेको छ ।
अब यस कुरालाई नेपालको सन्दर्भमा भन्नुपर्दा एकातिर माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारको प्रतिनिधित्व गर्ने क्रान्तिकारी धारा र अर्कोतिर संशोधनवादको प्रतिगामी धाराको रूपमा अभिव्यक्त हुन पुगेको छ । आज एकीकृत नेकपा (माओवादी) अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको क्रान्तिकारी परम्परा र त्यसको शिक्षाको सारलाई आत्मसात गर्दै माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारलाई पथप्रदर्शक सिद्धान्त मान्दै तथा तमाम प्रकारका दक्षिणपन्थी संशोधनवाद र सुधारवादका विरुद्ध संघर्ष गर्दै नेपालमा नयाँ जनवादी क्रान्ति सम्पन्न गर्नका लागि महान् १० वर्षे जनयुद्धको ऐतिहासिक प्रक्रियाबाट अघि बढेर सशस्त्र जनयुद्ध र शान्तिपूर्ण जनआन्दोलनको फ्यूजनबाट शान्ति प्रक्रियामा सामेल हुँदै ऐतिहासिक संविधानबाटको निर्वाचनबाट सामन्तवादी राजतन्त्रलाई अन्त्य गरेर जनताको संघीय गणतन्त्रात्मक संविधान निर्माण गरी नयाँ जनवादी क्रान्ति सम्पन्न गर्ने अन्तिम खुड्किलो पार गर्ने प्रक्रियामा प्रवेश गरेर क्रान्तिकारी धाराको प्रतिनिधित्व गर्दै अघि बढिरहेको छ भने, नेकपा (एमाले) प्रतिगामी डफ्फा लासालवाददेखि शास्त्रीय संशोधनवाद र आधुनिक संशोधनवादसम्मका सारा विकृतहरूलाई अँगाल्दै तथा खु्रश्चोभी नवसंशोधनवादी पतीत कडीको रूपमा आएको जनताको बहुदलीय जनवादको नारा नवसंशोधनवादी खोल ओढेर अहिले साम्राज्यवाद र विस्तारवादीहरूको इच्छा र उद्देश्य पूरा गरिदिने उद्देश्यका साथ प्रतिक्रान्तिको झण्डा बोक्दै संशोधनवादी एवं प्रतिक्रान्तिकारी धाराको नेतृत्व गरिरहेको छ र आज एमाले नेतृत्व गुट महान नयाँ नेपाली जनवादी क्रान्ति र जनताको संघीय गणतन्त्र स्थापना गर्ने संघर्षका विरुद्ध नीचतापूर्वक प्रतिगामी एवं प्रतिक्रान्तिकारी कदममा उत्रिएको छ ।
३. एमाले जन्मको पृष्ठभूमि
हरेक वस्तुको जन्म र विकासका लागि निश्चित आधारहरू विद्यमान रहेका हुन्छन् । नेकपा (एमाले) को जन्म र विकास पनि एकाएक भएको होइन । तत्कालीन नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलन भित्रबाट विभिन्न प्रकारका कालखण्डहरू पार गरेर मात्र एमालेको जन्म भएको थियो । जो यस प्रकार छ ः
नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) को जन्म सशस्त्र झापा विद्रोहको जगमा उभिएर भएको हो । २०२२÷२३ सालदेखि नै नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलन विभाजन हुन पुग्यो । २०२५ सालमा तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलन गरी भारतको गोरखपुरबाट नेकपाका संस्थापक महासचिव पुष्पलालले पार्टीलाई पुनर्गठित गर्ने प्रयास नगरेको त होइन तर उहाँको प्रयासले पनि कुनै सार्थक परिणाम दिन सकेन । त्यसैले यस्तै प्रयासको रूपमा २०२७ सालको अन्त्यतिर तत्कालीन पूर्व कोशी प्रान्तीय कमिटीको मातहतमा कार्यरत झापा जिल्लाका वामपन्थी कार्यकर्ताहरूले उक्त कमिटीबाट अलग हुँदै सशस्त्र झापा संघर्षको सिर्जना गरेका थिए । सन् १९६९ मे १ तारिखका दिन चारु मजुम्दारको नेतृत्वमा गठन भएको भारतीय कम्युनिष्ट पार्टी (माले) ले ‘वर्गशत्रु खत्तम गर’ भन्ने मूल नाराका साथ भारतको विहार राज्यको नक्सलगढमा सशस्त्र विद्रोह सञ्चालन गरिरहेको थियो । त्यसकै प्रत्यक्ष प्रभावमा परेर ‘सैनिकसँग नभिडी सामन्तीलाई नगिडी आउँदैन है जनवाद भाषण ठोकेर’ भन्ने गीत गाउँदै ‘वर्गशत्रु खत्तम गरौं’ भन्ने मूलनाराका साथ २०२८ साल जेठ २ गतेका दिन झापा जिल्ला ज्यामिरगढी निवासी जमिनदार कर्णबहादुर गौतममाथि भौतिक आक्रमण गरी उनको सफाया गरेर सशस्त्र झापा विद्रोहको विष्फोट भएको थियो । नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनभित्र सशस्त्र झापा विद्रोह ऐतिहासिक घटनाका रूपमा रहेको छ ।
निरंकुश राजतन्त्रको तत्कालीन तानाशाही तप्का फासिष्ट पञ्चायती व्यवस्थाले झापा विद्रोहमाथि भीषण दमनचक्र चलाएको थियो । झापाबाट इलाममा जेल चलान गर्ने बहाना २०२९ साल फागुन २१ गते राति सुखानीको जंगलमा झापाली विद्रोहीहरू रामनाथ दाहाल, नेत्र घिमिरे, नारायण श्रेष्ठ, वीरेन राजवंशी र कृष्ण कुइकेललाई पञ्चायती शासकहरूले गोली ठोकेर हत्या गरेका थिए । सयौंको संख्यामा गिरफ्तार गरिएको थियो । हजारौं झापाली क्रान्तिकारीहरू प्रवासी जीवन बिताउन बाध्य भएका थिए ।
झापा विद्रोहका क्रान्तिकारीहरूले २०३२ जेठ २४–२५ गते पूर्वी नेपालको विराटनगर १६ मा गुप्तरूपमा भेला भई अखिल नेपाल कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीको कोअर्डिनेशन कमिटी (माले) को गठन गरे । यसकै आयोजनामा राष्ट्रिय सम्मेलन गरी २०३५ साल पुस ११ गते नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माले) को गठन हुन पुग्यो र सी.पी. मैनाली महासचिव बनाइए । यसले माक्र्सवाद–लेनिनवाद र माओत्सेतुङ विचारधारालाई पार्टीको मार्गदर्शक सिद्धान्तमा राख्ने निर्णय ग¥यो । क्रान्तिको कार्यक्रम नयाँ जनवादी क्रान्ति नै राखियो र क्रान्तिको चरित्र सशस्त्र क्रान्तिको बाटोलाई नै अवलम्वन गर्ने निर्णय ग¥यो ।
२०४६ साल भदौ ९–१४ मा सिराहा जिल्लाको लाहानमा नेकपा (माले) को चौथो राष्ट्रिय महाधिवेशन सम्पन्न भयो । महाधिवेशनले मदनकुमार भण्डारीलाई महासचिव निर्वाचित ग¥यो । त्यस महाधिवेशनले नेपाली क्रान्तिको कार्यक्रममा ‘बहुदलीयता’ थप्यो । स्थापनाकालदेखि नै नेपाली क्रान्तिको कार्यक्रम नयाँ जनवादी क्रान्ति नै राख्दै आएकोमा नेकपा (माले) ले भन,े २०४६ सालको चौथो महाधिवेशनबाटै ‘बहुदलीयता’ थपेर कम्युनिष्ट पार्टीलाई संसदीय पार्टीमा बदल्ने थालनी ग¥यो र पञ्चायती व्यवस्थाका विरुद्ध नेपाली कांग्रेससँग संयुक्त जनआन्दोलन गर्ने कार्यनीति तय ग¥यो ।
मालेसहित ७ वामपन्थी पार्टीहरूका बीचमा २०४६ पुसमा सहाना प्रधानको नेतृत्वमा संयुक्त वाममोर्चाको गठन भयो । २०४६ माघमा संयुक्त वाममोर्चा र नेपाली कांग्रेसका बीच पञ्चायती व्यवस्थाका विरुद्ध संयुक्त जनआन्दोलन सञ्चालन गर्ने निर्णय भयो । २०४६ फागुन ७ गतेदेखि संयुक्त जनआन्दोलन सञ्चालन भयो । २०४६ साल चैत्र २४ गते राष्ट्रिय संयुक्त जनआन्दोलन नेपालले आव्हान गरेको संघर्षमा राजधानीमा लाखौं जनता सडकमा ओर्लियो । त्यसले पञ्चायती व्यवस्थालाई घुँडा टेकाइसकेको थियो र नेपाली कांग्रेससँग मिलेर तत्कालीन मालेले राजतन्त्रसँग सम्झौता ग¥यो र २०४६ चैत २६ गते राति ११ बजे जनआन्दोलनलाई स्थगित गरेर जनआन्दोलनलाई बीचमै तुहाएर जनतामाथि ठूलो गद्दारी ग¥यो र २०४७ बैशाख ६ गते बसेको बैठकले नेकपा (माले) लाई भूमिगत अवस्थाबाट खुला गर्ने निर्णय ग¥यो ।
२०४७ पुस २२ गते नेकपा (माले) र नेकपा (माक्र्सवादी) बीच एकता गरेर नेकपा (एमाले) पार्टी बनाइयो । मदनकुमार भण्डारीलाई नै महासचिव बनाइयो । २०४८ कार्तिक (अक्टुबर १९९१) मा मदन भण्डारीले ‘बहुदलीय जनवादबारे’ शीर्षक अन्तर्गत एउटा पुस्तक प्रकाशित गरे ।
२०४९ साल माघ १४–१८ मा नेकपा (एमाले) ले आयोजना गरेको पाँचौं राष्ट्रिय महाधिवेशनले मदन भण्डारीले प्रस्तुत गरेको ‘जनताको बहुदलीय जनवाद’ नामक सैद्धान्तिक कार्यक्रम बहुमतले पारित ग¥यो । त्यसलाई नेपाली क्रान्तिको मौलिक कार्यक्रम नेपाली क्रान्तिको नवीनतम सिद्धान्तजस्ता नामले परिभाषित गरियो । जनताको बहुदलीय जनवाद सन् १९५६ मा खु्रश्चोभले रुसी कम्युनिष्ट पार्टी (बोल्सेभिक) को बिसौं महाधिवेशनमा पेश गरिएको नवसंशोधनवादी सिद्धान्तको नयाँ कडीको रूपमा लिन सकिन्छ । नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनमा जनताको बहुदलीय जनवाद नामको संशोधनवादी सिद्धान्त एमालेले पहिलोपटक भित्र्याएको हो ।
२०५० साल जेठ ३ गते तत्कालीन नेकपा (एमाले) का महासचिव मदन भण्डारी र संगठन विभाग प्रमुख जीवराज आश्रितको चितवन जिल्लाको दासढुंगामा रहस्यमयढंगले हत्या भयो । त्यसपछि माधवकुमार नेपाललाई एमालेको महासचिव बनाइयो । २०५६ माघ १२–१८ मा एमालेको छैठौं राष्ट्रिय महाधिवेशन सम्पन्न भयो । त्यस महाधिवेशनले जनताको बहुदलीय जनवादलाई नेपाली क्रान्तिको सिद्धान्त र कार्यनीतिक कार्यक्रम समेत पारित ग¥यो । त्यस महाधिवेशनले भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवादलाई मौनसमर्थन गरेर भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवादको दलाल पार्टीको रूपमा एमालेले आफूलाई खडा ग¥यो । महासचिवमा माधवकुमार नेपाललाई नै चुनेको थियो ।
२०५९ माघ १८–२२ मा एमालेले सातौं राष्ट्रिय महाधिवेशनको आयोजना जनकपुरमा ग¥यो । त्यस महाधिवेशनले संविधानसभाको प्रस्तावलाई अस्वीकृत ग¥यो । जनताको बहुदलीय जनवादलाई नेपाली क्रान्तिको सिद्धान्त भन्दै निरन्तरतता दिने काम ग¥यो । साथै २०६६ फागुन ५–१० मा एमालेले आठौं राष्ट्रिय महाधिवेशनको आयोजना बुटवलमा ग¥यो र त्यस महाधिवेशनले पनि पुरानै महाधिवेशनको निरन्तरता दिने काम ग¥यो । अर्थात् पार्टीलाई अध्यावधि रिन्यू गर्नुपर्नेबाहेक कुनै नीति त्यसले पारित गरेन । त्यस महाधिवेशनले झलनाथ खनाललाई अध्यक्षमा निर्वाचित ग¥यो । पार्टीलाई बहुपदीय कमिटी प्रणालीमा रूपान्तरण मात्र ग¥यो ।
आज नेपाली सर्वहारा श्रमजीवी वर्गको अग्रदस्ता एकीकृत नेकपा
(माओवादी) कसरी क्रान्तिकारी पार्टीमा गुणात्मक ढंगले विकसित भयो र त्यसको विपरीत एमाले कसरी प्रतिक्रान्तिकारी बन्न पुग्यो, यो कुरा बुझ्नका लागि अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनका समृद्ध ऐतिहासिक अनुभव र तथ्यहरूमा आधारित भएर अर्थात्, दुई गुणात्मक ढंगले भिन्न सिद्धान्त माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारको विकास र शास्त्रीयसंशोधनवाद–आधुनिक संशोधनवादको प्रतिक्रियावादमा पतनको सारतत्वमाथि ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ ।
माक्र्सवाद सर्वहारा क्रान्तिको वैज्ञानिक सिद्धान्त हो । यसका तीन संघटक अंग छन् । ती हुन्– दर्शन, राजनीतिक अर्थशास्त्र र समाजवाद । माक्र्सवादको दर्शन द्वन्द्वात्मक एवं ऐतिहासिक भौतिकवाद हो । मानवजातिको इतिहासको विकास प्रक्रियाको आर्थिक नियमहरूको भौतिकवादी अध्ययन गर्ने विज्ञानको नाम राजनीतिक अर्थशास्त्र हो । समाजवादअन्तर्गत वर्ग, वर्गसंघर्ष, पार्टी, राज्यसत्ता, सर्वहारा अधिनायकत्व र ती सबैको विलुप्तीको वैज्ञानिक अध्ययन गरिन्छ । सर्वहारा क्रान्तिको यो वैज्ञानिक सिद्धान्त तमाम प्रकारका आदर्शवाद, अधिभूतवाद र कल्पनावादका विरुद्ध खडा छ । यो वैज्ञानिक सिद्धान्तसँग सामना गर्नसक्ने क्षमता आज कसैसँग छैन । यो वैज्ञानिक र गतिशील सिद्धान्त भएकोले आज यो माक्र्सवाद–लेनिनवाद र माओवाद÷विचारधाराका रूपमा विकसित भएको छ । यहाँनेर बुझ्नैपर्ने कुरा के हो भने, माक्र्सवादको संशोधन, अपव्याख्या र पुनर्विचार गर्नु संशोधनवाद हो । माक्र्सवादको सैद्धान्तिक विजयको कारण आफ्नो पृथक अस्तित्व धान्न असमर्थ तमाम प्रकारका अवसरवादी तथा काल्पनिक समाजवादी धाराहरू माक्र्सवादको वैज्ञानिक धाराभित्र जब घुस्न पुग्दछन, त्यो बेला संशोधनवादको जन्म हुन्छ । माक्र्सवादको जन्मको लगत्तै प्रुधोंजस्ता अवसरवादीहरूको जन्म भएको हो । माक्र्सवादलाई पुरानो भइसकेको ‘जडसूत्रवादी’ सिद्धान्त बताउँदै यसको संशोधन र पुनर्विचारको प्रस्थापना पेश गर्ने पहिलो व्यक्ति वर्नस्टाइन हो । अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनमा संशोधनवादका दक्षिणपन्थी, उग्रपन्थी एवं मध्यपन्थी रूपहरू विभिन्न कालखण्डमा देखापर्दै आएका छन् र यिनमा दक्षिणपन्थी संशोधनवाद नै अधिक विकृतिपूर्ण एवं खतरनाक रही आएको छ । संशोधनवादको शास्त्रीय संशोधनवाद आधुनिक संशोधनवाद–प्रतिक्रान्तिको बाटो हुँदै प्रतिक्रियावादका रूपमा पतन हुन पुगेको छ । यो संशोधनवाद अन्तर्राष्ट्रिय परिघटना हो । यसको जन्म आधुनिक समाजको वर्गीय परिवेशमा हुन्छ । हरेक देशमा क्रान्तिका विशेषतासँगै संशोधनवादले पनि आफ्ना विशिष्टताहरू जाहेर गर्ने गर्छ । सामाजिक र सैद्धान्तिक विशेषताहरूसहित संशोधनवादको जन्म हुने गर्दछ ।
ऐतिहासिक तथ्यहरूले के पुष्टि गरेका छन् भने, संशोधनवादको सामाजिक स्रोत निम्नपूँजीवाद, पूँजीवाद र साम्राज्यवाद हो । संशोधनवादको साम्राज्यवादसँग घनिष्ठ सम्बन्ध रहँदै आएको छ । साम्राज्यवादको जन्म इङ्ल्याण्डबाट भएको थियो । जब साम्राज्यवाद अन्य देशहरूमा फैलदै गयो, त्यसको प्रभावको कारण ती देशहरूमा पनि संशोधनवाद फैलिन पुग्यो । जर्मनीको लासाल र लासालवादीहरूमा पनि अनेकौं अवसरवादी विकृतिहरू पैदा हुँदै गएको कुराबारे माक्र्स–एंगेल्सले उद्घाटित गर्नुभएको छ । सैद्धान्तिक दृष्टिले हेर्दा संशोधनवादको वैचारिक स्रोत निम्न पूँजीवाद, पूँजीवाद र साम्राज्यवादी विचारधारा नै हो । संशोधनवादले माक्र्सवादका संघटक अंगको बारेमा दर्शन, राजनीति र समाजवाद तीनवटै संघटक अंगलाई संशोधित एवं विकृत पार्दै आउने काम गरेको छ । दर्शनका क्षेत्रमा काष्टवाद, प्रत्यक्षवाद, अनुभववाद, व्यवहारिकतावाद, संकल्पवाद, भँडुवा, विकासवाद र नानाथरिका विचारपन्थी सारसंग्रहवादलाई आत्मसात गर्दै आएको छ । द्वन्द्वात्मक एवं ऐतिहासिक भौतिकवादका विरुद्ध यसले अधिभूतवाद र आदर्शवादको पक्षपोषण गर्दछ । राजनीतिक अर्थशास्त्रको क्षेत्रमा पूँजीवादी संकट तथा मूल्यसिद्धान्तको विरोध गर्नु, साम्राज्यवादलाई प्रगतिशील देख्नु, नियोजित अर्थतन्त्रका विरुद्ध अराजक स्वतःस्फूर्ततावादी उत्पादक शक्तिको सिद्धान्त अँगाल्नु, यसका मूलभूत सिद्धान्त हुन् । समाजवादको क्षेत्रमा यसले वर्गसंघर्ष, सर्वहारा अधिनायकत्व र हिंसापूर्ण क्रान्तिको सिद्धान्तका विरुद्ध वर्गसमन्वय, पूँजीवादी अधिनायकत्व र शान्तिपूर्ण संक्रमणको सिद्धान्त अवलम्वन गर्दछ र, मजदूर आन्दोलनलाई सुधारवादी, संसदवादी भासमा फसाउनु यसका मूल विशेषता हुन् ।
हामीले प्राप्त गरेको ज्ञान के हो भने, अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको इतिहासमा सर्वहारा क्रान्तिको सिद्धान्तको विकास जसरी माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारधाराका तीन गुणात्मक चरणमा भएको छ । त्यसरी नै संशोधनवाद पनि शास्त्रीय संशोधनवाद–आधुनिक संशोधनवाद–प्रतिक्रियावादका रूपमा विकृत हुन पुगेको छ । सर्वहारा क्रान्तिको विकास वर्गदुश्मनहरू, उनीहरूको विचारधारा, तमाम अराजकतावादी तथा अवसरवादीहरू र संशोधनवादीहरूका विरुद्धको भीषण वर्गसंघर्ष, अन्तरसंघर्ष र दुईलाइन संघर्षका बीचबाट निकै जटिल, संगीन र ओजपूर्ण रहेको छ ।
माक्र्सवाद इतिहास–विज्ञानको महान खोज थियो । वर्गसंघर्षको सर्वहारा अधिनायकत्वमा विकास र साम्यवादको स्थापना त्यस खोजको केन्द्रीय कडी सर्वहारा वर्गको अधिनायकत्व थियो । अराजकतावादीहरूले माक्र्सवादको त्यसै केन्द्रीय कडीमाथि प्रहार गरेका थिए । लासालवादीहरूको जोड त्यसै केन्द्रीय कडीका विरुद्ध ‘स्वतन्त्र राज्य’ को पक्ष पोषण गर्नु र स्वतन्त्रता, समानता, न्याय तथा भातृत्वका पूँजीवादी नारालाई अलंकृत गर्नु थियो । त्यसका निम्ति लासालवादीहरूले पार्टीमा विजातीय तत्वहरूलाई भर्ने र पार्टीको वैचारिक बन्ध्याकरण गर्ने कुरामा पूरा जोड दिएका थिए । माक्र्स–एंगेल्सले ती सबका विरुद्ध लड्दै माक्र्सवादी सिद्धान्त, रणनीति तथा कार्यनीति र त्यसको सम्वाहक पार्टीलाई समेत स्थापित गर्नुभएको थियो । दोस्रो अन्तर्राष्ट्रियकालमा वर्नस्टिनले तमाम काल्पनिक तथा अवसरवादी विचारहरूलाई समेट्दै तथा वर्गसंघर्ष, सर्वहारा अधिनायकत्व र हिंसापूर्ण क्रान्तिको सिद्धान्तका विरुद्ध वर्गसमन्वय, बालिग मताधिकार, पूँजीवादी अधिनायकत्व र शान्तिपूर्ण संक्रमणको सिद्धान्तको वकालत गर्दै शास्त्रीय संशोधनवादको जग बसालेको थियो । यस अवधिमा अर्थवाद, मेन्सेविकवाद, विसर्जनवाद, काउत्स्कीवादलगायतका संशोधनवादका विविध रूपहरू प्रकट भएका थिए । गद्दार काउत्स्कीले वर्नस्टाइनको पदानुसरण गर्दै सर्वहारा अधिनायकत्व र बल प्रयोगको सिद्धान्तका विरुद्ध ‘शुद्ध जनवाद’को पक्षपोषण गरेको थियो र उसले साम्राज्यवादलाई प्रगतिशीलसमेत बताएको थियो ।
आधुनिक संशोधनवादको सूत्रपात मुख्यतः ख्रुश्चोभबाट भयो । उसले सम्पूर्ण जनताको पार्टी, सम्पूर्ण जनताको राज्य र शान्तिपूर्ण संक्रमणको सिद्धान्त अवलम्वन गर्दै तथा वर्गसंघर्ष, सर्वहारावर्गको अधिनायकत्व र सशस्त्र संघर्षका विरुद्ध भीषण हमला बोल्दै रुसमा पूँजीवादको स्थापना ग¥यो । खु्रश्चोभदेखि मिखाइल गोर्भाचोभसम्म आउँदा आधुनिक संशोधनवाद सामाजिक फाँसीवादका रूपमा गिर्न पुग्यो । पछिल्लो अवधिमा आउँदा क. माओत्सेतुङले एकातिर अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको गहन अध्ययन र अर्कोतिर स्वयम् चीनमै जटिल बन्दै गइरहेको पूँजीवादको पुनस्र्थापना रोक्नका लागि सर्वहारा अधिनायकत्वअन्तर्गत निरन्तर क्रान्ति जारी राख्ने सिद्धान्त प्रतिपादन गरी महान १० वर्षे साँस्कृतिक क्रान्ति सञ्चालन गर्नुभयो । चीनको नयाँ जनवादी क्रान्तिदेखि आजसम्म आइपुग्दा दर्शन, राजनीतिक अर्थशास्त्र र समाजवाद तीनवटै क्षेत्रमा माक्र्सवाद–लेनिनवादको तेस्रो गुणात्मक शिखरका रूपमा माओवाद÷विचारधाराको विकास भयो । अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलन यसरी माक्र्सवाद र संशोधनवादको भीषण द्वन्द्वको बीचबाट गुज्रदै आउँदा क्रान्ति र प्रतिक्रान्तिका जित र हारका अनेकौँ घटनाहरू घटिसकेका छन् । सारा संशोधनवादीहरूले क्रान्तिकारीहरूलाई उग्रवादी, आतंकवादी,जडसूत्रवादी, आदि भनेर बदनाम मात्र गरेका छैनन्, भीषण भौतिक हमलासम्म गर्न पुगेका छन् । वास्तवमा संशोधनवादीहरू वर्नस्टाइन, काउत्स्की र खु्रश्चोभभन्दा पनि अझै तल गिरेर ठाडै संसदीय प्रजातन्त्र, पूँजीवादी संसद र बहुलवादलाई आदर्श मान्दै युरो कम्युनिज्मको पतीत सिद्धान्तसम्म अँगाल्न पुगेका छन् र आज संशोधनवाद नांगो पूँजीवादमा समेत गिर्न पुगेको छ ।
हामीले सञ्चालन गर्दै आएको वर्गसंघर्ष, अन्तरसंघर्ष, दुई लाइनको संघर्ष, अध्ययन र अनुभवबाट के निष्कर्षमा पुग्न सकिन्छ भने, अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनभित्रको माक्र्सवाद र संशोधनवादबीचको यो भीषण लडाइँ आज आएर एकातिर माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारधारा र अर्कोतिर, शास्त्रीय संशोधनवाद–आधुनिक संशोधनवाद–प्रतिक्रियावादबीचको लडाइँ अभिव्यक्त हुन पुगेको छ । यो एकातिर अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको माक्र्सवाद र संशोधनवादका बीचको लामो ऐतिहासिक लडाइँका समृद्ध अनुभव एवं शिक्षाको सार हो भने, अर्कोतिर त्यस लडाइँको माक्र्सवाद र प्रतिक्रियावाद बीचको लडाइमा रूपान्तरणको द्योतक पनि हो । यसरी आज माक्र्सवाद र संशोधनवादबीचको संघर्ष सारमा भन्नुपर्दा माओवाद÷विचारधारा र प्रतिक्रियावादबीचको भीषण संघर्षमा बदलिन पुगेको छ ।
अब यस कुरालाई नेपालको सन्दर्भमा भन्नुपर्दा एकातिर माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारको प्रतिनिधित्व गर्ने क्रान्तिकारी धारा र अर्कोतिर संशोधनवादको प्रतिगामी धाराको रूपमा अभिव्यक्त हुन पुगेको छ । आज एकीकृत नेकपा (माओवादी) अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनको क्रान्तिकारी परम्परा र त्यसको शिक्षाको सारलाई आत्मसात गर्दै माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद÷विचारलाई पथप्रदर्शक सिद्धान्त मान्दै तथा तमाम प्रकारका दक्षिणपन्थी संशोधनवाद र सुधारवादका विरुद्ध संघर्ष गर्दै नेपालमा नयाँ जनवादी क्रान्ति सम्पन्न गर्नका लागि महान् १० वर्षे जनयुद्धको ऐतिहासिक प्रक्रियाबाट अघि बढेर सशस्त्र जनयुद्ध र शान्तिपूर्ण जनआन्दोलनको फ्यूजनबाट शान्ति प्रक्रियामा सामेल हुँदै ऐतिहासिक संविधानबाटको निर्वाचनबाट सामन्तवादी राजतन्त्रलाई अन्त्य गरेर जनताको संघीय गणतन्त्रात्मक संविधान निर्माण गरी नयाँ जनवादी क्रान्ति सम्पन्न गर्ने अन्तिम खुड्किलो पार गर्ने प्रक्रियामा प्रवेश गरेर क्रान्तिकारी धाराको प्रतिनिधित्व गर्दै अघि बढिरहेको छ भने, नेकपा (एमाले) प्रतिगामी डफ्फा लासालवाददेखि शास्त्रीय संशोधनवाद र आधुनिक संशोधनवादसम्मका सारा विकृतहरूलाई अँगाल्दै तथा खु्रश्चोभी नवसंशोधनवादी पतीत कडीको रूपमा आएको जनताको बहुदलीय जनवादको नारा नवसंशोधनवादी खोल ओढेर अहिले साम्राज्यवाद र विस्तारवादीहरूको इच्छा र उद्देश्य पूरा गरिदिने उद्देश्यका साथ प्रतिक्रान्तिको झण्डा बोक्दै संशोधनवादी एवं प्रतिक्रान्तिकारी धाराको नेतृत्व गरिरहेको छ र आज एमाले नेतृत्व गुट महान नयाँ नेपाली जनवादी क्रान्ति र जनताको संघीय गणतन्त्र स्थापना गर्ने संघर्षका विरुद्ध नीचतापूर्वक प्रतिगामी एवं प्रतिक्रान्तिकारी कदममा उत्रिएको छ ।
३. एमाले जन्मको पृष्ठभूमि
हरेक वस्तुको जन्म र विकासका लागि निश्चित आधारहरू विद्यमान रहेका हुन्छन् । नेकपा (एमाले) को जन्म र विकास पनि एकाएक भएको होइन । तत्कालीन नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलन भित्रबाट विभिन्न प्रकारका कालखण्डहरू पार गरेर मात्र एमालेको जन्म भएको थियो । जो यस प्रकार छ ः
नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) को जन्म सशस्त्र झापा विद्रोहको जगमा उभिएर भएको हो । २०२२÷२३ सालदेखि नै नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलन विभाजन हुन पुग्यो । २०२५ सालमा तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलन गरी भारतको गोरखपुरबाट नेकपाका संस्थापक महासचिव पुष्पलालले पार्टीलाई पुनर्गठित गर्ने प्रयास नगरेको त होइन तर उहाँको प्रयासले पनि कुनै सार्थक परिणाम दिन सकेन । त्यसैले यस्तै प्रयासको रूपमा २०२७ सालको अन्त्यतिर तत्कालीन पूर्व कोशी प्रान्तीय कमिटीको मातहतमा कार्यरत झापा जिल्लाका वामपन्थी कार्यकर्ताहरूले उक्त कमिटीबाट अलग हुँदै सशस्त्र झापा संघर्षको सिर्जना गरेका थिए । सन् १९६९ मे १ तारिखका दिन चारु मजुम्दारको नेतृत्वमा गठन भएको भारतीय कम्युनिष्ट पार्टी (माले) ले ‘वर्गशत्रु खत्तम गर’ भन्ने मूल नाराका साथ भारतको विहार राज्यको नक्सलगढमा सशस्त्र विद्रोह सञ्चालन गरिरहेको थियो । त्यसकै प्रत्यक्ष प्रभावमा परेर ‘सैनिकसँग नभिडी सामन्तीलाई नगिडी आउँदैन है जनवाद भाषण ठोकेर’ भन्ने गीत गाउँदै ‘वर्गशत्रु खत्तम गरौं’ भन्ने मूलनाराका साथ २०२८ साल जेठ २ गतेका दिन झापा जिल्ला ज्यामिरगढी निवासी जमिनदार कर्णबहादुर गौतममाथि भौतिक आक्रमण गरी उनको सफाया गरेर सशस्त्र झापा विद्रोहको विष्फोट भएको थियो । नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनभित्र सशस्त्र झापा विद्रोह ऐतिहासिक घटनाका रूपमा रहेको छ ।
निरंकुश राजतन्त्रको तत्कालीन तानाशाही तप्का फासिष्ट पञ्चायती व्यवस्थाले झापा विद्रोहमाथि भीषण दमनचक्र चलाएको थियो । झापाबाट इलाममा जेल चलान गर्ने बहाना २०२९ साल फागुन २१ गते राति सुखानीको जंगलमा झापाली विद्रोहीहरू रामनाथ दाहाल, नेत्र घिमिरे, नारायण श्रेष्ठ, वीरेन राजवंशी र कृष्ण कुइकेललाई पञ्चायती शासकहरूले गोली ठोकेर हत्या गरेका थिए । सयौंको संख्यामा गिरफ्तार गरिएको थियो । हजारौं झापाली क्रान्तिकारीहरू प्रवासी जीवन बिताउन बाध्य भएका थिए ।
झापा विद्रोहका क्रान्तिकारीहरूले २०३२ जेठ २४–२५ गते पूर्वी नेपालको विराटनगर १६ मा गुप्तरूपमा भेला भई अखिल नेपाल कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीको कोअर्डिनेशन कमिटी (माले) को गठन गरे । यसकै आयोजनामा राष्ट्रिय सम्मेलन गरी २०३५ साल पुस ११ गते नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माले) को गठन हुन पुग्यो र सी.पी. मैनाली महासचिव बनाइए । यसले माक्र्सवाद–लेनिनवाद र माओत्सेतुङ विचारधारालाई पार्टीको मार्गदर्शक सिद्धान्तमा राख्ने निर्णय ग¥यो । क्रान्तिको कार्यक्रम नयाँ जनवादी क्रान्ति नै राखियो र क्रान्तिको चरित्र सशस्त्र क्रान्तिको बाटोलाई नै अवलम्वन गर्ने निर्णय ग¥यो ।
२०४६ साल भदौ ९–१४ मा सिराहा जिल्लाको लाहानमा नेकपा (माले) को चौथो राष्ट्रिय महाधिवेशन सम्पन्न भयो । महाधिवेशनले मदनकुमार भण्डारीलाई महासचिव निर्वाचित ग¥यो । त्यस महाधिवेशनले नेपाली क्रान्तिको कार्यक्रममा ‘बहुदलीयता’ थप्यो । स्थापनाकालदेखि नै नेपाली क्रान्तिको कार्यक्रम नयाँ जनवादी क्रान्ति नै राख्दै आएकोमा नेकपा (माले) ले भन,े २०४६ सालको चौथो महाधिवेशनबाटै ‘बहुदलीयता’ थपेर कम्युनिष्ट पार्टीलाई संसदीय पार्टीमा बदल्ने थालनी ग¥यो र पञ्चायती व्यवस्थाका विरुद्ध नेपाली कांग्रेससँग संयुक्त जनआन्दोलन गर्ने कार्यनीति तय ग¥यो ।
मालेसहित ७ वामपन्थी पार्टीहरूका बीचमा २०४६ पुसमा सहाना प्रधानको नेतृत्वमा संयुक्त वाममोर्चाको गठन भयो । २०४६ माघमा संयुक्त वाममोर्चा र नेपाली कांग्रेसका बीच पञ्चायती व्यवस्थाका विरुद्ध संयुक्त जनआन्दोलन सञ्चालन गर्ने निर्णय भयो । २०४६ फागुन ७ गतेदेखि संयुक्त जनआन्दोलन सञ्चालन भयो । २०४६ साल चैत्र २४ गते राष्ट्रिय संयुक्त जनआन्दोलन नेपालले आव्हान गरेको संघर्षमा राजधानीमा लाखौं जनता सडकमा ओर्लियो । त्यसले पञ्चायती व्यवस्थालाई घुँडा टेकाइसकेको थियो र नेपाली कांग्रेससँग मिलेर तत्कालीन मालेले राजतन्त्रसँग सम्झौता ग¥यो र २०४६ चैत २६ गते राति ११ बजे जनआन्दोलनलाई स्थगित गरेर जनआन्दोलनलाई बीचमै तुहाएर जनतामाथि ठूलो गद्दारी ग¥यो र २०४७ बैशाख ६ गते बसेको बैठकले नेकपा (माले) लाई भूमिगत अवस्थाबाट खुला गर्ने निर्णय ग¥यो ।
२०४७ पुस २२ गते नेकपा (माले) र नेकपा (माक्र्सवादी) बीच एकता गरेर नेकपा (एमाले) पार्टी बनाइयो । मदनकुमार भण्डारीलाई नै महासचिव बनाइयो । २०४८ कार्तिक (अक्टुबर १९९१) मा मदन भण्डारीले ‘बहुदलीय जनवादबारे’ शीर्षक अन्तर्गत एउटा पुस्तक प्रकाशित गरे ।
२०४९ साल माघ १४–१८ मा नेकपा (एमाले) ले आयोजना गरेको पाँचौं राष्ट्रिय महाधिवेशनले मदन भण्डारीले प्रस्तुत गरेको ‘जनताको बहुदलीय जनवाद’ नामक सैद्धान्तिक कार्यक्रम बहुमतले पारित ग¥यो । त्यसलाई नेपाली क्रान्तिको मौलिक कार्यक्रम नेपाली क्रान्तिको नवीनतम सिद्धान्तजस्ता नामले परिभाषित गरियो । जनताको बहुदलीय जनवाद सन् १९५६ मा खु्रश्चोभले रुसी कम्युनिष्ट पार्टी (बोल्सेभिक) को बिसौं महाधिवेशनमा पेश गरिएको नवसंशोधनवादी सिद्धान्तको नयाँ कडीको रूपमा लिन सकिन्छ । नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनमा जनताको बहुदलीय जनवाद नामको संशोधनवादी सिद्धान्त एमालेले पहिलोपटक भित्र्याएको हो ।
२०५० साल जेठ ३ गते तत्कालीन नेकपा (एमाले) का महासचिव मदन भण्डारी र संगठन विभाग प्रमुख जीवराज आश्रितको चितवन जिल्लाको दासढुंगामा रहस्यमयढंगले हत्या भयो । त्यसपछि माधवकुमार नेपाललाई एमालेको महासचिव बनाइयो । २०५६ माघ १२–१८ मा एमालेको छैठौं राष्ट्रिय महाधिवेशन सम्पन्न भयो । त्यस महाधिवेशनले जनताको बहुदलीय जनवादलाई नेपाली क्रान्तिको सिद्धान्त र कार्यनीतिक कार्यक्रम समेत पारित ग¥यो । त्यस महाधिवेशनले भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवादलाई मौनसमर्थन गरेर भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवादको दलाल पार्टीको रूपमा एमालेले आफूलाई खडा ग¥यो । महासचिवमा माधवकुमार नेपाललाई नै चुनेको थियो ।
२०५९ माघ १८–२२ मा एमालेले सातौं राष्ट्रिय महाधिवेशनको आयोजना जनकपुरमा ग¥यो । त्यस महाधिवेशनले संविधानसभाको प्रस्तावलाई अस्वीकृत ग¥यो । जनताको बहुदलीय जनवादलाई नेपाली क्रान्तिको सिद्धान्त भन्दै निरन्तरतता दिने काम ग¥यो । साथै २०६६ फागुन ५–१० मा एमालेले आठौं राष्ट्रिय महाधिवेशनको आयोजना बुटवलमा ग¥यो र त्यस महाधिवेशनले पनि पुरानै महाधिवेशनको निरन्तरता दिने काम ग¥यो । अर्थात् पार्टीलाई अध्यावधि रिन्यू गर्नुपर्नेबाहेक कुनै नीति त्यसले पारित गरेन । त्यस महाधिवेशनले झलनाथ खनाललाई अध्यक्षमा निर्वाचित ग¥यो । पार्टीलाई बहुपदीय कमिटी प्रणालीमा रूपान्तरण मात्र ग¥यो ।
No comments:
Post a Comment